การศึกษาเพื่อลดความเสี่ยงของการเกิดโรคนิ่วของชุมชน : กรณีศึกษา ชุมชน อบต. สบเปิง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

การศึกษาเพื่อลดความเสี่ยงของการเกิดโรคนิ่วของชุมชน : กรณีศึกษาชุมชน อบต. สบเปิง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของคุณภาพน้ำสำหรับการบริโภคกับการเกิดโรคนิ่วของชุมชน ศึกษาพฤติกรรมการบริโภค การดำรงชีวิต เพื่อเป็นแนวทางในการลดความเสี่ยงของการเกิดนิ่ว และจัดทำหนังสือ “นิ่วในไต” (ฉบับเพื่อประชาชน)แบ่งการศึกษาเป็น 4 ส่วน คือ การศึกษาบริบทชุมชน การตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำจากแหล่งน้ำที่ชาวบ้านใช้ในการบริโภค การตรวจปัสสาวะอาสาสมัครกลุ่มตัวอย่าง และการจัดประชุมแบบมุ่งเน้นกลุ่มเป้าหมาย (focus group) ผลจากการศึกษาบริบทชุมชน อบต. สบเปิง โดยการสุ่มจากประชากร 13 หมู่บ้าน จำนวน 1,500 ครัวเรือน พบว่าผู้ตอบแบบสอบถามส่วนใหญ่เป็นหัวหน้าครอบครัว มีอายุเฉลี่ย 51 ปี มีระดับการศึกษาส่วนใหญ่จบประถมศึกษาปีที่ 4 – 6 ส่วนใหญ่ยึดอาชีพรับจ้าง รองลงมาคือ เกษตรกร (คือทำนาทำสวน) รายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,366 บาท ชอบรับประทานอาหารพื้นเมืองและยอดผักต่างๆ ผักตามฤดูกาล ปรุงอาหารรับประทานเอง การบริโภคสัตว์ปีกนานๆ ครั้ง เกี่ยวกับการกลั้นปัสสาวะส่วนใหญ่ตอบนานๆ ครั้ง ไม่มีความรู้เกี่ยวกับโรคนิ่ว และไม่ทราบว่าตนเองเป็นโรคนิ่วหรือไม่ สำหรับการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำและการตรวจปัสสาวะ กระทำโดยคัดเลือกอาสาสมัครกลุ่มตัวอย่างที่เป็นกลุ่มเสี่ยงต่อการเป็นโรคนิ่ว เข้าร่วมโครงการวิจัยกำหนดเป็นตัวแทนของแต่ละหมู่บ้านทั้ง 13 หมู่บ้าน หมู่บ้านละ 4 ครัวเรือน ครัวเรือนละ 1 คน รวม 52 คน แบ่งเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มละ 26 คน จาก 13 หมู่บ้าน หมู่บ้านละ 2 ครัวเรือน ครัวเรือนละ 1 คน กลุ่มที่ 1 ให้บริโภคน้ำตามปกติในชีวิตประจำวัน กลุ่มที่ 2 ให้บริโภคน้ำจากน้ำดื่มบรรจุขวดซึ่งโครงการวิจัยจัดหาให้เป็นเวลา 2 เดือน 15 วัน เก็บปัสสาวะของอาสาสมัครกลุ่มตัวอย่างทั้ง 2 กลุ่ม ไปตรวจในห้องปฏิบัติการด้านเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลแม่แตงจำนวน 2 ครั้ง ครั้งที่ 1 ตรวจปัสสาวะก่อนเข้าร่วมโครงการวิจัย ครั้งที่ 2 เก็บปัสสาวะตรวจเมื่อเข้าร่วมโครงการครบ 2 เดือน 15 วัน เพื่อหาดัชนีบ่งชี้การเป็นโรคนิ่ว คือ แคลเซียมออกซาเลต (cal. ox. crystal) และผลึกกรดยูริก (uric acid crystal) ผลการตรวจปัสสาวะของอาสาสมัครกลุ่มตัวอย่างกลุ่มที่ 2 พบว่าไม่มีความแตกต่างที่เป็นนัยของโรคนิ่วขณะเดียวกันได้เก็บตัวอย่างน้ำจากแหล่งน้ำอุปโภคบริโภคของอาสาสมัครกลุ่มตัวอย่างที่เข้าร่วมโครงการวิจัย โดยสุ่มจาก 13 หมู่บ้าน หมู่บ้านละ 2 ครัวเรือน ยกเว้นครัวเรือนที่มีแหล่งน้ำคล้ายคลึงกัน รวมได้ 24 ตัวอย่าง เก็บตัวอย่างน้ำ 2 ครั้ง คือ เดือนกรกฏาคม พ.ศ. 2552 ใช้เป็นตัวแทนของฤดูร้อน และเดือนกันยายน พ.ศ. 2552 ใช้เป็นตัวแทนของฤดูฝน ผลการวิเคราะห์คุณภาพน้ำทั้งด้านกายภาพและเคมีพบว่าอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำบาดาลที่ใช้บริโภค ส่วนคุณภาพน้ำด้านชีวภาพพบว่ามีฟีคอลโคลิฟอร์มแบคทีเรียสูงเกินเกณฑ์มาตรฐานมาก แสดงว่ามีการปนเปื้อนของน้ำโสโครกจากอาคารบ้านเรือน และผลจากการจัดประชุมแบบมุ่งเน้นกลุ่มเป้าหมาย (focus group) ทำให้ทราบว่าชุมชนส่วนใหญ่ไม่มีความรู้เกี่ยวกับโรคนิ่ว และเมื่อเป็นโรคนิ่วแล้วไม่รู้จักวิธีป้องกันและดูแลสุขภาพเพื่อไม่ให้เกิดเป็นโรคนิ่วซ้ำ นอกจากนี้พบว่าชาวบ้านมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารประเภทยอดผักและผักรสขมเป็นประจำและไม่ดื่มน้ำตาม จำนวนน้ำที่ดื่มต่อวันน้อย เหตุผลที่ดื่มน้ำน้อยเพราะไม่อยากปัสสาวะบ่อยและมีพฤติกรรมการกลั้นปัสสาวะด้วย ผลจากการศึกษาวิจัยทำให้ทราบปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคนิ่วของชุมชน อบต. สบเปิง ว่าไม่น่าจะเกิดจากชนิดของน้ำที่บริโภค แต่น่าจะเกิดจากพฤติกรรมในการดำรงชีวิต คือ อาชีพ พฤติกรรมการบริโภค อาหาร การบริโภคยอดผักต่างๆ การดื่มน้ำน้อยและการกลั้นปัสสาวะซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดตะกอนนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ นอกจากนี้แหล่งน้ำอุปโภคบริโภค ส่วนใหญ่เป็นแหล่งน้ำใต้ดิน และส่วนใหญ่ไม่ได้ปรับปรุงคุณภาพน้ำก่อนบริโภค ดังนั้นการลดความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่วของชุมชน จึงควรต้องมีวิธีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต่างๆ ดังกล่าว รวมถึงการปรับปรุงคุณภาพน้ำอุปโภคบริโภคให้ได้มาตรฐานคุณภาพน้ำดื่มและถูกหลักสุขาภิบาลให้ครบทั้ง 13 หมู่บ้าน