แผนกลยุทธ์การเพิ่มขีดความสามารถ ด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อมของชุมชน จังหวัดเชียงใหม่ ภายใต้กรอบประชาคมอาเซียน ปีที่ 2

Abstract

การวิจัยมีวัตถุประสงค์ เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อม ต่อการเพิ่มศักยภาพความเข้มแข็งของชุมชน และเพื่อเสนอแนะแนวทางในการสร้างแผนเพิ่มขีดความสามารถด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อมของชุมชน จังหวัดเชียงใหม่ ภายใต้กรอบประชาคมอาเซียน โดยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพและสนับสนุนด้วยการวิเคราะห์เชิงปริมาณจากข้อมูลปฐมภูมิของชุมชนในจังหวัดเชียงใหม่ทั้งสิ้น 2,064 ชุมชน อาศัยวิธีการวิจัยแบบมีส่วนร่วม (PAR) วิเคราะห์ผลกระทบเชิงบวกและเชิงลบ ข้อเสนอแนะ และแนวทางเตรียมความพร้อมของชุมชนในด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อม กรณีวิเคราะห์เชิงปริมาณจะอภิปรายผลด้วยสถิติอย่างง่าย ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ค่าร้อยละ และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน กรณีวิเคราะห์เชิงคุณภาพ จะใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (content analysis) เพื่อประมวลยืนยันหรือเสริมข้อมูลเชิงปริมาณให้มีความสมบูรณ์ขึ้น ผลการวิจัยพบว่า ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นในด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อมของชุมชน จังหวัดเชียงใหม่ ในด้านผลกระทบเชิงบวก มีทั้งหมด 17 ประเด็น ส่วนผลกระทบเชิงลบ มีทั้งหมด 17 ประเด็นเช่นกัน ผลการวิเคราะห์การเตรียมความพร้อมของชุมชนด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อมเมื่อเปิดประชาคมอาเซียน มีทั้งหมด 18 ประเด็น โดยเฉพาะการจัดสรร งบประมาณสนับสนุนที่มากขึ้น โดยมีบุคลากรหรือหน่วยงานที่เข้ามาช่วยเหลือ มีทั้งสิ้น 15 หน่วยงาน ผลการวิเคราะห์ในกระบวนการกำหนดกลยุทธ์แผนเพิ่มขีดความสามารถด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อมของชุมชน สามารถกำหนดกลยุทธ์ ได้ 4 กลยุทธ์ ได้แก่ (1) กลยุทธ์พลิกฟื้น คือ อปท. จัดสรรบุคลากรเพื่อมารับผิดชอบด้านสุขภาพ อนามัยและสิ่งแวดล้อม อปท. เตรียมความพร้อมในการวางแผนการใช้และเบิกจ่ายงบประมาณก่อนปีงบประมาณ อปท. ให้ชุมชนบริหารจัดการด้วยตนเอง ชุมชนจัดหางบประมาณจากหน่วยงานอื่น อปท. เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนให้มากขึ้น โดยให้ชุมชนร่วมวางแผนกิจกรรมและงบประมาณล่วงหน้า (2) กลยุทธ์ตัดทอน คือ ชุมชนเพิ่มการสร้างเครือข่ายกับหน่วยงานอื่น ๆ และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นร่วมมือกับหน่วยงานผู้รับผิดชอบด้านสุขภาพ อนามัยและสิ่งแวดล้อมเป็นหลัก (3) กลยุทธ์เชิงรุก คือ อปท. สร้างกลยุทธ์ในการเชื่อมต่อจากภายในสู่ภายนอก เพิ่มกิจกรรมด้านสุขภาพ อนามัยและสิ่งแวดล้อมในชุมชน เน้นวิสัยทัศน์ด้านสุขภาพ อนามัยและสิ่งแวดล้อมให้เป็นจุดเด่น ส่งเสริมการจัดกิจกรรมด้านสุขภาพ อนามัยและสิ่งแวดล้อมให้มากขึ้น สร้างแกนนำและจิตอาสาด้านสุขภาพ อนามัยและสิ่งแวดล้อม และอปท. เปิดเวทีสร้างความเข้าใจแก่ชุมชน และ (4) กลยุทธ์การรักษาเสถียรภาพ คือ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเตรียมความพร้อมในการสร้างความเข้มแข็งในชุมชนเพื่อพร้อมรับการเปลี่ยนแปลง และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจัดทำแผนยุทธศาสตร์ให้สอดคล้องกับบริบทพื้นที่ในชุมชน หลังจากที่ชุมชนทราบกลยุทธ์ทั้ง 4 ประเภทข้างต้น ชุมชนได้จัดทำโครงการต่าง ๆ เพื่อให้เกิดการดำเนินงานตามกลยุทธ์ที่ได้สร้างไว้ เป็นการนำแผนไปสู่การดำเนินงาน ซึ่งโครงการที่ได้จัดทำมีจำนวนทั้งหมด 3 โครงการ คือ (1) “โครงการสุขภาพจิตกับการอยู่ร่วมกันในประชาคมอาเซียน” (2) “โครงการผ่อดีดี” และ (3) “โครงการเสริมสร้างศูนย์ส่งเสริมสุขภาพชุมชนตำบล แม่ฮ้อยเงินมุ่งสู่อาเซียน” โดยโครงการดังกล่าวได้ผ่านการจัดทำแผนงานและโครงการผ่าน เทศบัญญัติขององค์กรชุมชน และได้รับงบประมาณสนับสนุนในการดำเนินงานในปีงบประมาณ 2560 ซึ่งโครงการวิจัยในระยะต่อไปจะได้ดำเนินการปฏิบัติการและติดตาม ประเมินผล เพื่อให้เกิดผลสัมฤทธิ์ของกลยุทธ์การเพิ่มขีดความสามารถของชุมชนด้านสุขภาพ อนามัย และสิ่งแวดล้อม ในกรอบประชาคมอาเซียนซึ่งจะเป็นต้นแบบให้กับชุมชนอื่นต่อไป