การวิจัยเชิงปฏิบัติการ การบัญชีแบบมีส่วนร่วม เพื่อพัฒนาวิสาหกิจชุมชนด้วยการจัดการความรู้ ในการผลิตผลิตภัณฑ์จากถั่วลิสง ถั่วเหลืองและน้ำมันงาของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านปางหมูและบ้านสบสอย ตำบลปางหมู อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

Abstract

การวิจัยเชิงปฏิบัติการ การบัญชีแบบมีส่วนร่วม เพื่อพัฒนาวิสาหกิจชุมชนด้วยการจัดการความรู้ ในการผลิตผลิตภัณฑ์จากถั่วลิสง ถั่วเหลืองและน้ำมันงาของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านปางหมูและบ้านสบสอย ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน มีวัตถุประสงค์ในการทำวิจัยเพื่อศึกษาการจัดทำบัญชีของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกร พัฒนารูปแบบการจัดทำบัญชีที่เหมาะสมกับกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อการพึ่งพาตนเอง และพัฒนาวิสาหกิจชุมชนภายใต้การพึ่งพาทรัพยากรภายในชุมชนตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เครื่องมือเก็บรวบรวมข้อมูลคือกิจกรรมการสนทนากลุ่ม(Focus Group) การระดมสมอง เป็นการกิจกรรมที่ให้สมาชิกสนทนา อภิปราย ระดมสมอง จากนั้นเขียนลงในกระดาษ แล้วนำเสนอต่อประชาคม การสัมภาษณ์ เป็นการสัมภาษณ์ทั้งรายบุคคลและเป็นกลุ่มแบบไม่เป็นทางการ แบบสอบถาม เป็นการเก็บข้อมูลด้วยการเก็บแบบสอบถามโดยถามความพึงใจและความคิดเห็นทั้งก่อนและหลังการเข้าร่วมโครงการวิจัย และการจัดโครงการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการ 5 โครงการ โดยผลการศึกษาสภาพการจัดทำบัญชีและพัฒนารูปแบบการทำบัญชีพบว่า สมาชิกกลุ่มเกษตรกรบ้านปางหมู หมู่1 และบ้านสบสอย ส่วนใหญ่มีอาชีพเย็บ-ปักผ้าไต เป็นเพศหญิงอายุระหว่าง 45 – 47 ปี จบการศึกษาระดับประถมศึกษา มีรายได้เฉลี่ย 6,896 บาทต่อเดือน ส่วนใหญ่ไม่เคยทำบัญชีครัวเรือนมาก่อน สภาพหนี้สินของเกษตรกรส่วนใหญ่มีหนี้สิน ปานกลางถึงน้อย สภาพการจัดทำบัญชีผลิตภัณฑ์ของกลุ่มเกษตรกรบ้านปางหมูหมู่ 1 และบ้านสบสอยยังมีน้อย แต่ในทางกลับกัน ความรู้ในเรื่องของการทำบัญทั่วไปของกลุ่มมีอยู่มาก จากการทำกิจกรรมระดมสมองทำให้ทราบว่ากลุ่มเกษตรกรมีความรู้เรื่องบัญชีจากธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตรจังหวัดแม่ฮ่องสอน กรมตรวจบัญชีสหกรณ์ แต่การบันทึกบัญชีของกลุ่มยังไม่มีการบันทึกบัญชีอย่างสม่ำเสมอรูปแบบการจัดทำบัญชีของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านปางหมู หมู่1และบ้านสบสอยนั้น ในการบันทึกบัญชีใช้เกณฑ์เงินสดในการลงสมุดบัญชี โดยถือเอาเงินสดที่ผ่านเข้า-ออกในครอบครัวของสมาชิกแต่ละคน โดยสมุดบัญชีประกอบไปด้วย วันเดือนปี รายรับแบ่งเป็นรายรับจากการขายผลิตภัณฑ์รายรับอื่น รวมรายรับรายจ่ายแบ่งเป็นรายรับจากการขายผลิตภัณฑ์และรายรับอื่น รวมรายรับ รายจ่ายแบ่งเป็นรายจ่ายผลิตภัณฑ์และรายจ่ายในครัวเรือน และรวมรายจ่าย จากนั้นทำการผ่านรายการไปยังงบกำไร-ขาดทุนของบัญชีผลิตภัณฑ์โดยรายละเอียดของงบกำไร-ขาดทุนประกอบไปด้วย รายได้ หักด้วย ต้นทุนและค่าใช้จ่าย หักค่าแรง หักรายจ่ายถัวเฉลี่ยสินทรัพย์ถาวรเฉลี่ยต่อรอบการผลิต หักวัตถุดิบคงเหลือ โดยหลังจากมีการฝึกอบรม กลุ่มเกษตรกรมีความรู้เกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียงมากขึ้น ซึ่งจะนำความรู้เรื่องเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ในอนาคตและมีความรู้ในเรื่องการทำบัญชีครัวเรือนมากยิ่งขึ้น โดยหลังจากทำบัญชีครัวเรือนแล้วค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็นลดลงในระดับมาก และในทางเดียวกัน เงินออมก็มีมากขึ้นเช่นกัน โดยในท้ายที่สุดเกิดการใช้จ่ายอย่างมีเหตุผล ประหยัด และใช้จ่ายเงินเท่าที่จำเป็น ในเรื่องของบัญชีผลิตภัณฑ์นั้น การทำบัญชีผลิตภัณฑ์ทำให้ทราบต้นทุนของผลิตภัณฑ์ในแต่ละเดือนอย่างแท้จริง ทราบผลการดำเนินงานจากการขายผลิตภัณฑ์ และสามารถแยกค่าใช้จ่ายระหว่างค่าใช้จ่ายในครัวเรือนและค่าใช้จ่ายในการผลิตได้ระดับมาก ทางกลุ่มเห็นว่า รูปแบบของสมุดบัญชีเข้าใจง่ายต่อการบันทึกบัญชีและจะทำบัญชีผลิตภัณฑ์ต่อไปการพัฒนาวิสาหกิจชุมชนภายใต้การพึ่งพาทรัพยากรภายในชุมชนตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงนั้น ผู้วิจัยจึงได้นำองค์ความรู้เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ที่มีอยู่ในชุมชน ผสานกับความรู้สากลของนักวิจัย พัฒนาการทำบัญชีของสมาชิกกลุ่มเกษตรกรให้อยู่ในรูปแบบที่ ถูกต้อง เหมาะสม เป็นระบบ สามารถตรวจสอบได้ โดยได้นำเอาบัญชีครัวเรือนตามแนวทางการปฏิบัติตนตามแนวพระราชดำริเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงมาผนวกเข้ากับการบัญชีผลิตภัณฑ์ซึ่งสมาชิกกลุ่มได้ทำสมุดบัญชีเล่มเดียวแต่ได้ประโยชน์ทั้งสองด้าน ส่งผลให้กลุ่มเกษตรกรมีเงินออม รักการจด รู้การจ่าย เกิดการออม ชีวิตมีความสุขนำไปสู่สังคมและชุมชนที่น่าอยู่อย่างยั่งยืน